Struktur Kerajaan Sabah

Struktur Kerajaan Negeri Sabah

Kerajaan negeri mempunyai dua cabang iaitu eksekutif dan perundangan. Sabah tidak mempunyai cawangan kehakiman kerana federalisasi sistem mahkamah di Malaysia. Walaupun Sabah mempunyai bidang kuasa ke atas Mahkamah Syariah dan Anak Negeri (dan undang-undang masing-masing), kedua-dua mahkamah masih dianggap sebahagian daripada cabang eksekutif negeri.

Tuan Yang Terutama Yang di-Pertua Negeri Sabah

Tuan Yang Terutama Yang di-Pertua Negeri Sabah

Tuan Yang Terutama Yang di-Pertua Negeri Sabah merupakan ketua dan pemerintah bagi Negeri Sabah. Beliau dilantik oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong setelah mendapat nasihat daripada Ketua Menteri Sabah. Menurut Perlembagaan Negeri, Yang di-Pertua Negeri dilantik selama empat tahun. Sebelum ini istilah Gabenor digunakan.

Yang di-Pertua Negeri menjalankan kuasa eksekutif mengikut Perlembagaan Negeri dan membuat keputusan dengan nasihat Kabinet atau Ketua Menteri. Bagaimanapun, beliau juga boleh bertindak atas budi bicaranya dalam melaksanakan beberapa fungsi seperti melantik Ketua Menteri dan menangguh dari memperkenankan permohonan untuk membubarkan Dewan Undangan.

Persetujuan daripada Yang Di-Pertua Negeri adalah diperlukan bagi semua undang-undang yang diluluskan oleh Dewan Undangan Negeri.

Sabah tidak mempunyai raja atau sultan. Sebaliknya Yang Di-Pertua Negeri merupakan ahli Majlis Raja-Raja. Setiap mesyuarat yang dihadirinya akan diiringi oleh Ketua Menteri Sabah. Bagaimanapun, Yang Di-Pertua Negeri tidak boleh mengundi untuk memilih Yang Di-Pertuan Agong dan tidak boleh mempengerusikan mesyuarat Majlis Raja-Raja.
Dewan Undangan Negeri
Dewan Undangan Negeri Sabah adalah badan perundangan bagi Kerajaan Negeri Sabah yang melulus dan meminda Undang-Undang Negeri Sabah, memeriksa dasar-dasar Kerajaan Negeri serta meluluskan bajet Kerajaan Negeri Sabah dan cadangan cukai yang baharu.
Sehingga penggal ke-16, bilangan Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Sabah adalah seramai 79 orang. Daripada jumlah itu, 73 ADUN dipilih melalui Pilihan raya (Kerusi Pilihan raya) manakal 6 Orang ADUN Dilantik, mengikut peruntukan dalam Perlembagaan Negeri Sabah (Fasal 14(1)(e)).
Dibawah Perlembagaan Negeri Sabah, jawatan Speaker Dewan Undangan Negeri Sabah boleh dilantik daripada;

Kalangan Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN)

Seorang ADUN yang bukan ahli Kabinet Negeri (Iaitu bukan Menteri atau Pembantu Menteri) boleh dilantik sebagai Speaker. Ini adalah amalan biasa dalam banyak negeri di Malaysia.

Bukan Ahli Dewan (Orang Luar)

Seseorang yang bukan ADUN juga boleh dilantik sebagai Speaker, asalkan dia layak menjadi ADUN, iaitu;
i. Warganegara Malaysia
ii. Berumur tidak kurang daripada 21 Tahun
iii. Tidak Mempunyai keaiban Undang-undang seperti muflis, sabitan jenayah berat dan sebagainya. Ini diperuntukkan di bawah fasal 21(1) Perlembagaan Negeri Sabah.
Jika Speaker bukan ADUN, dia tidak mempunyai hak untuk mengundi dalam persidangan DUN, tetapi masih boleh menjalankan semua kuasa sebagai Speaker.
Seperti di peringkat persekutuan di Malaysia, Sabah menggunakan kerajaan berparlimen gaya Westminster, dalamnya para ahli dipilih ke dalam dewan undangan melalui pilihan raya umum, daripadanya Ketua Menteri dan kabinet dilantik berdasarkan sokongan majoriti. Ketua Menteri ialah ketua kerajaan negeri manakala Yang di-Pertua Negeri bertindak sebagai ketua negeri. Parti terbesar yang tidak membentuk kerajaan negeri dikenali sebagai pembangkang rasmi, pemimpinnya diiktiraf sebagai pemimpin pembangkang oleh speaker.
Kabinet Negeri

Kuasa eksekutif terletak pada Kabinet yang dipimpin oleh Ketua Menteri. Perlembagaan Negeri menetapkan bahawa Ketua Menteri mestilah ahli Dewan Undangan Negeri yang, pada pendapat Yang di-Pertua Negeri, memerintahkan majoriti di Dewan Undangan Negeri. Kabinet dipilih di kalangan anggota Dewan Undangan Negeri dan bertanggungjawab ke badan itu. Cabang eksekutif kerajaan terdiri daripada Ketua Menteri sebagai ketua kerajaan, diikuti oleh berbagai menteri Kabinet.
Setiausaha Kerajaan Negeri
Setiausaha Kerajaan Negeri (SKN) diwujudkan mengikut punca kuasa perkara 11. (1) dalam perlembagaan Negeri Sabah dan beliau dilantik oleh Yang di-Pertua Negeri atas nasihat Ketua Menteri. Jawatan ini merupakan jawatan yang tertinggi dalam perkhidmatan awam negeri Sabah.

Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri, Jabatan Ketua Menteri telah lama wujud semenjak pentadbiran negeri Sabah dibawah Syarikat Berpiagam Borneo Utara (1881 – 1942). Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri sebagai urusetia kepada Setiausaha Kerajaan yang merupakan Ketua Pentadbiran Awam membantu Gabenor ketika itu untuk mentadbir Borneo Utara. Pejabat ini merupakan pusat Latihan bagi pegawai-pegawai kadet yang baru dilantik dan juga mengawal beberapa jabatan pada masa itu antaranya:
1. Pejabat Tanah
2. Jabatan Buruh
3. Jabatan Kerja Raya
4. Jabatan Hutan
5. Jabatan Keretapi
6. Pejabat Ukur
7. Jabatan Perubatan
8. Jabatan Perbendaharaan
9. Pejabat Pos
10. Pejabat Cetak
Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri kekal beroperasi sehinggalah masa kini dalam pentadbiran negeri setelah kemerdekaan. Pada akhir tahun 1963, kesemua Jabatan Kerajaan yang bertanggungjawab langsung kepada Setiausaha Kerajaan telah dipindah ke Kementerian-Kementerian berkenaan dan Setiausaha Kerajaan merangkap Setiausaha Tetap kepada Jabatan Ketua Menteri. Setiausaha Kerajaan sebagai Setiausaha Tetap bagi Jabatan Ketua Menteri, Sabah mempunyai Jabatan, Bahagian dan Unit sokongan iaitu:
1. Pejabat Ketua Menteri;
2. Pejabat Pembantu-Pembantu Menteri;
3. Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri;
4. Pejabat Timbalan Setiausaha Kerajaan Negeri;
5. Pejabat Hasil Bumi;
6. Pejabat Hal Ehwal Dalam Negeri dan Penyelidikan;
7. Bahagian Istiadat dan Protokol;
8. Pejabat Perhubungan Negeri Sabah, Kuala Lumpur;
9. Pejabat Akhbar dan Penerbitan;
10. Bahagian Pengurusan dan Kewangan;
11. Bahagian Kabinet dan Dasar;
12. Unit Pemimpin Pembangunan Masyarakat;
13. Unit Perancangan Ekonomi Negeri;
14. Jabatan Peguam Besar Negeri;
15. Jabatan Perkhidmatan Awam Negeri;
16. Jabatan Perhutanan Sabah dan
17. Jabatan Tanah dan Ukur
18. Jabatan Cetak Kerajaan
19. Jabatan Arkib Negeri Sabah
Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri, Jabatan Ketua Menteri merupakan pejabat sekretariat yang diamanahkan untuk menjaga rekod dan mengendalikan hal ehwal kesetiausahaan bagi pihak Setiausaha Kerajaan Negeri.
Kementerian dan Jabatan Utama
Sabah mempunyai sebelas (11) Kementerian yang berfungsi untuk menjalankan tanggungjawab serta portfolionya yang tersendiri. Kementerian-kementerian tersebut adalah seperti berikut: